Główne czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, takie jak: podwyższony poziom cholesterolu, nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca, palenie tytoniu pozwala wyjaśnić tylko około 60-80% ogólnej liczby zgonów z powodów krążeniowych. W ostatnich latach coraz większą uwagę przywiązuje się do roli, jaką w tej statystyce odgrywają czynniki natury psychospołecznej: stres, depresja, brak wsparcia społecznego.
Pamiętaj o Sercu – naucz się panować nad stresem
Stres jest nieodłącznym elementem życia współczesnego człowieka. Presja czasu, liczne wyzwania, które zmuszają nas do ciągłej mobilizacji, wywołują u wielu osób poirytowanie, rozdrażnienie, niecierpliwość, wybuchy nieuzasadnionego gniewu, stan ciągłego napięcia. Reakcjom tym mogą towarzyszyć także zaburzenia w układzie sercowo-naczyniowym. Stres może być bezpośrednią przyczyną nadciśnienia tętniczego, zmian miażdżycowych, zaburzeń rytmu serca.
Badania INTERHEART przeprowadzone przez Yusufa i wsp. w 52 krajach (także w Polsce) u ponad 24 tysięcy osób wykazały, że nadmierne obciążenia natury psychoemocjonalnej w pracy, w domu, stres spowodowany kłopotami finansowymi oraz stresogenne wydarzenia w życiu codziennym zwiększają w sposób znaczący ryzyko wystąpienia zawału serca. Długotrwały stres w pracy lub w domu, bądź w obydwu środowiskach jednocześnie, zwiększa ponad dwukrotnie ryzyko zawału serca. Badania te opublikowano niedawno (wrzesień 2004) w jednym z najbardziej prestiżowych naukowych periodyków medycznych „Lancecie”.
Intuicyjnie zawsze dostrzegano wpływ, jaki sposób reagowania na sytuacje życiowe, czyli psychiczna sylwetka człowieka, może mieć na choroby serca. Naukowe potwierdzenie ta teoria znalazła w połowie lat 80. XX wieku, kiedy dwaj amerykańscy kardiolodzy, Meyer Friedman i Ray Rosenman, wysunęli koncepcję „wieńcowego” wzoru zachowania Typu A. Osoby reprezentujące ten typ zachowania cechuje przede wszystkim chęć osiągnięcia jak najwięcej w jak najkrótszym czasie, nieustający pośpiech i niecierpliwość, które wyrażają się w przyspieszaniu niemal wszystkich czynności: jedzenia, chodzenia, mówienia, jazdy samochodem. Oprócz żywej mimiki i gwałtownej gestykulacji, osoby zaliczane do Typu A łatwo ujawniają wrogość i agresję wobec otoczenia, zwłaszcza, że pewne szczególne sytuacje są przez nie odbierane jako wyzwanie do walki.
Taki typ zachowania, będący efektem kultury zachodniej, w której rywalizacja i życie w podwyższonym stresie są codziennością, został przez ekspertów uznany za samodzielny czynnik ryzyka choroby wieńcowej. Oznacza to, że nawet wtedy, kiedy nie występują inne typowe czynniki ryzyka chorób serca i naczyń, jak nadciśnienie tętnicze czy podwyższony poziom cholesterolu, sam wzór zachowania Typu A może stanowić samoistną i wystarczającą przyczynę wystąpienia choroby wieńcowej serca. Autorzy szwedzcy (Moller i wsp. J Epidemiol Community Health 2005 ) udowodnili, że szczególne ryzyko stwarza sytuacja konieczności wykonywania intensywnej pracy pod silną presją czynnika czasu („high pressure deadline at work”). Ryzyko wystąpienia zawału serca u tych osób w ciągu następnych 24 godzin było aż 6-krotnie większe niż u osób wykonujących pracę pozbawioną ww. czynników stresogennych.
Coraz większa wiedza o wzorze zachowania Typu A i jego wpływie na ryzyko zachorowania, powinna skłaniać do eliminowania z naszego życia szczególnie szkodliwych zachowań. Stresu z naszego życia zupełnie oczywiście nie da się wyeliminować. Jego źródłem jest i życie rodzinne i miejsce pracy, ale także nasza konstrukcja psychiczna. Ważne jednak, aby podjąć ze stresem konstruktywną walkę. Jej podstawą musi być przede wszystkim zmiana stylu życiu. Intensywna praca w konkurencyjnym środowisku, nadmiar obowiązków, nierealistyczne cele, jakie sobie stawiamy rodzą często poirytowanie, niecierpliwość i gniew. Dla serce są to odczucia toksyczne. Dlatego starajmy się nie osiągać sukcesów za każdą cenę, neutralizujmy konflikty, zwłaszcza z ludźmi z najbliższego otoczenia, myślmy pozytywnie. Zaangażowanie w pracy powinno być równoważone relaksem i odpoczynkiem. Stres kumulowany w organizmie podczas całego dnia, doskonale rozładuje wysiłek fizyczny. Spacer i kontakt z przyrodą w naturalny sposób przywraca harmonię ducha i ciała.
/Na podstawie artykułu Profesora Jana Tylki, „Psychologia kliniczna w służbie kardiologii”, Biuletyn informacyjny dla mediów Programu „Pamiętaj o Sercu”, nr 1 oraz materiały edukacyjne Programu/
Program „Pamiętaj o Sercu” jest programem edukacji zdrowotnej i ma na celu dotarcie do możliwie najszerszych kręgów społeczeństwa z wiedzą o przyczynach powstawania i możliwościach zapobiegania chorobom układu sercowo-naczyniowego poprzez odpowiednią profilaktykę.
Koordynatorzy Programu „Pamiętaj o Sercu”, w ramach prowadzonych w jego ramach działań, przekonują, że wystarczą często niewielkie modyfikacje w naszym trybie życia, aby znacząco zmniejszyć zagrożenie chorobami serca. Na wiele czynników, od których zależy zdrowie naszego serca mamy lub możemy mieć wpływ, a profilaktyka chorób układu sercowo-naczyniowego, choć wymaga wprowadzenia zmian w naszych przyzwyczajeniach, nie musi się wiązać z rezygnacją z radości życia.
Program „Pamiętaj o Sercu” jest finansowany ze środków Ministerstwa Zdrowia, a prowadzony pod merytorycznym patronatem Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Instytutu Kardiologii.
