Dzisiejsza truskawka istnieje od XVIII wieku chociaż jej dzikie odmiany truskawka leśna, muszkatołowa, czy górska znane były już naszym przodkom w epoce lodowej i stanowiły doskonałe uzupełnienie ich diety. Obecnie na świecie jest około 2000 odmian tego uprawianego na wszystkich kontynentach smacznego owocu. Polska jest jednym z największych producentów truskawek na świecie.
Truskawka występuje często w mitach, podaniach i poezji. Jest świętą rośliną skandynawskiej i starogermańskiej bogini piękna i miłości Freyi. Opiewali ją w swoich poezjach Wirgiliusz i Owidiusz. Wspominał o niej również Pliniusz Starszy.
Uprawę truskawek rozpoczęli w XIV wieku Francuzi, potem Anglicy i Holendrzy. W 1712 roku francuski kapitan Fraiser (fraise po francusku znaczy truskawka) przywiózł i ofiarował Królowi „Słońce” Ludwikowi XIV poziomkę chilijską – o dużym owocu, rosnącą dziko w Chile, Peru i Kalifornii. Stała się ona podstawą dla wielu krzyżówek i to właśnie z krzyżówki tej odmiany z poziomką wirginijską powstała dobrze dziś znana truskawka ananasowa – Fragaria ananassa. Ze skrzyżowania zaś tych odmian poziomki z poziomką alpejską powstały odmiany powtarzające owocowanie.
Poszczególne odmiany truskawki (senga sengana, rosie, kama, emily, bolero, calypso, selva i inne) różnią się od siebie wielkością, formą, kolorem (od jasnoróżowego poprzez wszystkie odcienie czerwieni po fiolet) oraz smakiem owoców. Miąższ ma przyjemny aromat i słodko-kwaskowaty smak. Owoce truskawek pochodzące z chłodniejszych rejonów strefy klimatu umiarkowanego są bardziej aromatyczne i smaczniejsze niż owoce z obszarów ciepłych, np. śródziemnomorskich. Owoce, które jadamy nie są naprawdę owocem lecz dnem kwiatowym, które na swej powierzchni zawiera wiele małych suchych owocków mylonych z pestkami.
Dzięki dużej ilości olejków aromatycznych owoce truskawki należą do najbardziej aromatycznych. Zawierają pektyny – rozpuszczalny w wodzie błonnik, węglowodany – fruktozy i galaktozy oraz niewielkie ilości sacharozy, sole mineralne i pierwiastki śladowe – m.in. jod, miedź i krzem a także dużo witaminy C i P – w odmianach o ciemnym zabarwieniu od 250 do 500 mg. Wysoki jest też procentowy udział aromatycznych barwników i kwasów organicznych ( cytrynowy, jabłkowy, salicylowy, oksalowy, winny i in.). Są również bogate w rutynę. Zawierają też fitoncydy, antocjany i garbniki.
Wartość energetyczna 100 g owoców wynosi 135 kJ (32 kcal) – 100 gramów truskawek zawiera: 0,6 g białka, 6,2 g węglowodanów, 2,2 g błonnika, 160 mg potasu, 23 mg fosforu, 22 mg wapnia, 12 mg magnezu, 2 mg sodu, 0,7 mg żelaza, 0,1 mg cynku, mangan, 30 mikrogramów witaminy A, 0,02 miligrama witaminy B1, 0,03 mg witaminy B2, 0,4 mg witaminy B3 (PP), 0,06 mg witaminy B6, 60 mg witaminy C, 0,2 mg witaminy E, 20 mikrogramów kwasu foliowego.
Truskawki są świetnym dodatkiem do posiłków dla ludzi wszystkich grup wiekowych, a szczególnie dla młodych, dorastających osób i dla kobiet w ciąży. Duża ilość żelaza działa krwiotwórczo i oczyszcza krew, sole wapnia i fosforu wzmacniają organizm i sprzyjają jednocześnie sprężystości mięśni i zdolności mięśnia sercowego i płuc, ułatwiają wydalanie płynów i soli sodu – będąc tym samym profilaktycznym środkiem przeciwko nadciśnieniu i miażdżycy. Ze względu na szybkiego rozkładu przez organizm ludzki fruktozy i glukozy nie podnoszą poziomu cholesterolu we krwi a zawarte w nich pektyny – rozpuszczalny w wodzie błonnik wręcz sprzyjają jego obniżaniu. Pektyny wywierają też korzystny wpływ na naturalną florę przewodu pokarmowego i wraz z „pestkami” pobudzają perystaltykę jelit. Pektyny neutralizują też substancje toksyczne. Zawarte truskawkach fitocyny – te same, które zawiera czosnek czy cebula – mają działanie bakteriobójcze i pomagają m.in w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej.
Kwasy organiczne pobudzają apetyt, ułatwiają trawienie i poprawiają przemianę materii. Garbniki chronią przewód pokarmowy i zapobiegają jego chorobom, działają też przeciwkrwotocznie przy jego stanach zapalnych. Truskawki zalecane są też jako uzupełnienie w leczeniu podagry, chorób wątroby, kamieni moczowych i żółciowych. Zalecane są jako suplement przy cukrzycy. Truskawki pozytywnie oddziałują na gruczoły dokrewne. Ze względu na dużą zawartość witaminy C zaleca się ich spożywanie przy zmęczeniu wiosennym czy reumatyzmie. j. Tonizują też system nerwowy.
Truskawki można spożywać w dużych ilościach, nie obawiając się nadwagi. Dzięki swoim właściwościom są często włączane jako składnik wielu diet.
Uczulenie czy alergię na truskawki objawiające się np. pokrzywką lub świądem można zlikwidować (lub osłabić) spożywając przed jedzeniem truskawek większe ilości miodu pszczelego, bądź też jedząc truskawki na deser, w 20-30 minut po głównym posiłku, z dodatkiem kwaśnego mleka, miodu pszczelego lub cukru.
Truskawki i kosmetyka
Aromat truskawkowy jest składnikiem wielu kompozycji zapachowych (Jil Sander, Hanae Mori, Escada, Givenchy, Sonia Rykiel), truskawki są wykorzystywane w produkcji pomadek, błyszczyków, kremów, toników, balsamów i wielu, wielu innych.
Truskawki i świeży sok truskawkowy stosuje się często do wybielania plam na skórze, piegów oraz w leczeniu egzem. Można nimi nawet sposób zastąpić pastę do zębów – sok i miażdżone truskawki usuwają żółty osad na zębach i nieprzyjemny zapach z ust, działają też bakteriobójczo.
Szerokie zastosowanie mają też rozmaite maseczki z truskawek:
Maseczka wybielająca: zmiażdżyć 3-4 dość duże truskawki i przetrzeć przez sito, by usunąć nasiona. Do masy dodać 10 kropli oliwy i dokładnie wymieszać. Nałożyć równą warstwą na twarz i dekolt. Zmyć po 15 minutach zimną wodą.
Maseczka odświeżająca: zmiażdżyć truskawkę i przetrzeć przez sito w celu usunięcia pestek. Dodać łyżeczkę od herbaty miodu pszczelego i dokładnie wymieszać. Nanieść na twarz i dekolt. Zmyć po 15-20 minutach surowym mlekiem lub letnią wodą.
Maseczka truskawkowa dla każdej cery: l łyżeczkę od herbaty świeżo wyciśniętego soku truskawkowego wymieszać z 4 łyżkami stołowymi surowego mleka. Odpowiedniej wielkości płat gazy (lub bandaża opatrunkowego) złożyć na trzy i wyciąć otwory na oczy i nos. Nasączyć mieszaniną i nałożyć na twarz do całkowitego zaschnięcia. Zdjąć, a twarz spłukać letnią wodą. Maseczkę tę można stosować również bez gazy: wtedy do soku z truskawek i mleka dodajemy 1-2 łyżki stołowe mączki ziemniaczanej. Maseczka działa tonizująco i odświeżająco.
Lotion przeciwzmarszczkowy: 50 ml soku truskawkowego zmieszać z 50 ml soku ogórkowego (ze świeżych ogórków), następnie dodać 20 ml 45% alkoholu i 0,5 g kwasu salicylowego. Skórę nacierać tonikiem przez kilka tygodni.
Uwaga: maseczki zawierające truskawki lub ich sok mogą wywołać alergiczne reakcje skóry. Dlatego przed ich użyciem powinno się natrzeć skórę niewielką ilością kremu zawierającego cytrynę lub miód.
(źródło: przepisy na maseczki pochodzą z książki: Owoce źródło życia i zdrowia, Zoltan Vad, Oficyna wydawnicza aBa)
(red.)
